Factsheet Vleesvervangers (Vleesopvolgers)
Vleesvervangers. Wellicht één van de meest gehoorde termen van 2021 en 2022. (Grotendeels) plantaardige producten die qua uiterlijk, naam, smaak en bite op vlees lijken, noemen we kant-en-klare vleesvervangers. Smaken verschillen, en de producten ook. Er zijn vegetarische én plantaardige vleesopvolgers, zoals vleesvervangers ook wel eens worden genoemd. Ook de producenten verschillen; van start-up tot en met de grootste, traditionele vleesverwerker.
Overigens bestaan er ook -steeds meer- visvervangers.
Ik start met ons advies voor jou als consument. Daarna volgt de toelichting. De volledige factsheet met alle informatie, tabellen en bronnen kun je hier of onderaan gratis downloaden.
Consumentenadvies Vleesvervangers
1. Kant-en-klare vleesvervangers passen in een gezond vegetarisch (en plantaardig) menu. Wissel door de week af met andere vegetarische alternatieven als peulvruchten, ei, kaas, tahoe/tempé en noten.
2. Voedingskundig volwaardige kant-en-klare vleesvervangers moeten voldoende eiwit, ijzer, vitamine B1/B12 bevatten, en niet teveel verzadigd vet en zout. Controleer het etiket daarop.
Toelichting op consumentenadvies vleesvervangers
De eerste kant-en-klare vleesvervangers deden begin jaren ´90 hun intrede op de Nederlandse markt, waarschijnlijk in reformzaken en natuurvoedingswinkels iets eerder.
Vleesvervangers in onderzoeken als de VegaMonitor
Uit de Vegamonitor van Natuur & Milieu van 2020 bleek dat met name jongeren voor kant-en-klare vleesvervangers kiezen. Eenzelfde patroon tekende zich af bij het onderzoek van de Vegetariërsbond in 2013. Daarin werd gekeken naar het consumptiepatroon van Nederlandse fulltime vegetariërs. Het bleek dat van alle eiwitalternatieven (waaronder ook peulvruchten, ei, noten en kaas) de kant-en-klare vleesvervangers het vaakst gegeten werden (2,8 keer per week). Wel was er een duidelijk verschil tussen de leeftijdscategorieën: vegetariërs onder de 40 jaar aten vaker kant-en-klare vleesvervangers dan vegetariërs boven de 60 jaar (respectievelijk 3,2 en 1,9 keer per week).
Criteria voor gezonde vleesvervangers
Het Voedingscentrum heeft criteria opgesteld voor een voedingskundig volwaardig vegetarisch alternatief: voldoende eiwit, ijzer en vitamine B1 en/of vitamine B12. Daarnaast mag het product niet teveel verzadigd vet en zout bevatten, en er mag er geen suiker aan toegevoegd zijn. Veel kant-en-klare vleesvervangers voldoen niet aan deze criteria.
Voor dit factsheet is van bijna 30 merken vegetarisch gehakt, worst en hamburgers een voedingskundige analyse gemaakt.
Kant-en-klare vleesvervangers bevatten over het algemeen:
- redelijk wat eiwit (11 tot 27%), zeker als ze gemaakt zijn op basis van soja, andere peulvruchten, zuivel of schimmeleiwit. Kant-en-klare vleesvervangers op basis van groente en olie bevatten weinig eiwit (5 tot 7%), soms zelfs te weinig;
- voedingsvezel, dit in tegenstelling tot hun vlees-tegenhangers. Vezels zijn belangrijk voor de gezondheid;
- te veel zout;
- minder verzadigd vet dan de vlees-tegenhangers, maar er zijn ongunstige uitschieters. Dat komt door het gebruik van kokosvet, waar veel verzadigd vet in zit;
- geen vitamine B12 en ijzer, tenzij dat eraan is toegevoegd. Peulvruchten (zoals soja) leveren wel ijzer, maar geen vitamine B12.
Overigens bleken dierlijk gehakt, rookworst en hamburgers ook niet aan de criteria te voldoen, grotendeels om dezelfde redenen: het vlees was te zout of bevatte teveel verzadigd vet.
Download factsheet Vleesvervangers (Vleesopvolgers)
Meer uitgebreide informatie inclusief tabellen en de gebruikte bronnen, zijn te vinden in het factsheet, gratis te downloaden:
