Corona-vaccins geschikt voor vegetariërs en veganisten? De Vegetariërsbond onderzoekt.

Door: Daniël Gerritsen, Maatschappelijke Profilering & Voedingsexpert bij de Vegetariërsbond
Laatst bijgewerkt: 15-12-2022



 

 

Toen de vaccinaties tegen het coronavirus SARS-CoV-2 beschikbaar kwamen, ontving de Vegetariërsbond vaak de vraag of de coronavaccins geschikt zijn voor vegetariërs. Een legitieme vraag die wij uit zijn gaan zoeken. Wij hebben alle producenten van de in Nederland beschikbare coronavaccins gevraagd of hun inenting dierlijke ingrediënten of hulpstoffen bevat.

Update 15-06-'21: na het schrijven van dit artikel ontvingen wij een aantal bezorgde reacties over de rol van humane cellijnen in de productie van de vaccins. Gebruik van cellenlijnen die oneindige groei kennen worden vaker gebruikt in wetenschappelijk onderzoek. Daarmee kan worden onderzocht hoe nieuwe medicijnen zich in het menselijk lichaam zullen gedragen, zoals bijvoorbeeld bij onderzoek naar kanker [1]. Hierdoor hoeven wetenschappers minder of geen onderzoek te doen op dieren of mensen. Het gaat voor wat betreft corona-vaccins dus NIET om geaborteerde foetussen als ingrediënt.
 

Is het Pfizer-vaccin geschikt voor vegetariërs en veganisten? Ja

Van Pfizer’s afdeling medische informatie ontvingen wij het antwoord dat er in hun corona-vaccin, het mRNA-vaccin Comirnaty, géén ingrediënten of hulpstoffen van dierlijke oorsprong zijn gebruikt. Met de kanttekening dat er wellicht een minuscule hoeveelheid als kruisbesmetting in de grondstoffen via de leveranciers kan zijn meegekomen, wat niet gemeten is bij binnenkomst. Daarmee is het Pfizer/BioNTech vaccin geschikt voor vegetariërs en veganisten. Voor mensen met een allergie raden we aan de bijsluiter te controleren op mogelijke kruisbesmetting. 
 

Is het AstraZenica-vaccin geschikt voor vegetariërs en veganisten? Ja

AstraZenica liet ons weten: “Het korte en bondige antwoord is in ieder geval dat Vaxzevria/ AZD1222 geen dierlijke producten bevat en dat de hulpstoffen van plantaardige oorsprong zijn”. Ook dit vaccin voor corona is daarmee geschikt voor vegetariërs en veganisten. Er was een gerucht dat hun vaccin stoffen uit de alvleesklier van varkens zou bevatten, maar AstraZenica benadrukt dat dit onjuist is en daarmee een opluchting voor ons en alle vegetariërs en veganisten [2].

Is het Moderna-vaccin geschikt is voor vegetariërs en veganisten? Onduidelijk

Van Moderna hebben we helaas geen reactie mogen ontvangen of hun vaccin dierlijke ingrediënten of hulpstoffen bevat. Uit de informatie in de bijsluiter of op de site van de Rijksoverheid is niet op te maken of de ingrediënten en hulpstoffen van dierlijke oorsprong zijn [3][4]. Volgens wetenschapsjournalist Martijn Peters  bevat het Moderna-vaccin geen ingrediënten van dierlijke oorsprong, maar helaas staan er geen bronnen bij het artikel vermeld en kunnen we dit niet controleren [5].
 

Is het Janssen-vaccin geschikt voor vegetariërs en veganisten? Waarschijnlijk

Door Janssen wordt aangegeven dat er geen producten van dieren zijn gebruikt en dat de gebruikte eiwitten niet van dierlijke oorsprong zijn. Helaas zonder verdere toelichting over gebruikte hulpstoffen, dus over dit vaccin kunnen we niet meer zeggen dan dat het waarschijnlijk geschikt is voor vegetariërs en veganisten. Uit de bijsluiter is ook niet op te maken of de hulpstoffen van dierlijke oorsprong zijn [6].
 

Levers van haaien gebruikt als dierlijke hulpstof in corona-vaccins?

Er zou mogelijk squaleen uit haaienlevers als hulpstof in corona-vaccins gebruikt worden [7]. National Geographic geeft in het artikel aan dat Pfizer en Moderna daar geen gebruik van maken, helaas zonder bron. Gezien de verklaring die we van AstraZenica hebben ontvangen mogen wij erop vertrouwen dat ook deze producent geen squaleen als hulpstof gebruikt. Dierenrechtenorganisatie Animal Rights schreef dat het Janssen-vaccin en het GSK/Seqirus-vaccin, dat in het derde kwartaal van 2021 verwacht werd, wel gebruik zouden maken van squaleen [8][9]. In de bronnen bij het artikel is deze informatie niet terug te vinden, dus kunnen wij hier geen duidelijke uitspraak over doen.

Wij adviseren de Research & Development van farmaceuten en de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport te verdiepen in de plantaardige alternatieven, zodat de geschatte drie miljoen haaien jaarlijks hier niet voor gedood hoeven te worden.

 

Corona-vaccins acceptabel voor veganisten ondanks dierproeven

Alle corona-vaccins die in dit artikel genoemd worden zijn goedgekeurd door het European Medicines Agency (EMA) op basis van onderzoek, onder andere uitgevoerd met inzet van dieren. Als we kijken naar de definitie van veganisme dan is jezelf laten vaccineren bij een gebrek aan dierproefvrije vaccins, acceptabel volgens de veganistische leefstijl.  

“Veganisme is een levenswijze waarbij – voor zover praktisch haalbaar – wordt afgezien van alle vormen van exploitatie van, en wreedheid naar, dieren voor eten, kleding of andere doeleinden.”
~ definitie volgens Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV)

Ook dierenrechtenorganisatie PETA onderschrijft dat het afzeggen van een vaccinatie op ethische gronden geen positieve verandering brengt in het gebruik van dieren voor onderzoek, gezien dat per wet verplicht is [10]. Met het afwijzen van vaccinatie zal je geen dieren sparen, omdat de dierstudie testfase al voorbij is (in tegenstelling tot bijvoorbeeld bij cosmetica).
 

Hoe zit het met dierproeven bij de productie van vaccins?

De inhoud van de verschillende vaccins lijken grotendeels, en zover wij weten, geschikt voor vegetariërs en veganisten. Als we kijken naar dierenwelzijn kunnen we ons ook afvragen hoe het zit met dierproeven en covid-vaccins. En in hoeverre zijn deze dierproeven noodzakelijk geweest voor het produceren van de succesvolle covid vaccinaties?
 
Allereest een zekerheid: er zijn dierproeven gebruikt voor de ontwikkeling van de verschillende vaccinaties, voor de corona vaccins waren dit voornamelijk proefapen [11].  Dat proefapen werden gebruikt is niet gek, dierproeven zijn wereldwijd immers nog steeds een verplicht onderdeel voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen, waaronder vaccins. In Nederland is het dan ook een wettelijke verplichting om medicijnen eerst op dieren te testen voordat ze op mensen mogen worden getest [12]. De reden dat er eerst op dieren wordt getest is om eventuele schadelijke risico’s van nieuwe medicijnen op mensen te voorkomen. Zulke dierproeven kunnen soms jaren duren, voordat er over wordt gegaan op het testen op mensen [13]
 

Dierproeven zijn dierenleed

Tegenstanders van dierproeven veroordelen het experimenteren op dieren vanwege het leed dat dit veroorzaakt bij de gebruikte proefdieren. Een veel gebruikt argument om dieren dan toch aan dit leed te onderwerpen is vanwege de baten die het ons oplevert in de vorm van mensenlevens die gered kunnen worden met nieuwe medicijnen. In Animal Liberation beargumenteert filosoof Peter Singer dan ook dat onderzoekers altijd zouden moeten demonstreren waarom de voordelen van hun onderzoek zwaarder weegt dan het veroorzaakte dierenleed. Daarnaast geven tegenstanders van dierproeven aan dat dierproeven onnodig zijn omdat 90% van op dieren geteste medicijnen uiteindelijk toch worden afgekeurd [14]. Vanwege deze redenen zet de Nederlandse overheid dan ook in op innovatie die moet zorgen dat dierproeven overbodig worden [15].
 

Dierproeven redden levens

Aan de andere kan zijn de mensen die vinden dat dierproeven wel degelijk noodzakelijk zijn. Begin vorig jaar schreven Willem Mulder en Judith Homberg een brief, die door honderd wetenschappers werd onderschreven, waarin zij betogen dat dierproeven essentieel zijn geweest voor de snelle ontwikkeling van covid vaccins en dat een snelle transitie naar dierproefvrij onderzoek een onwenselijke zaak is [16]. Vaccinaties kunnen zorgen voor onverwachte reacties in ons immuunsysteem. Deze reacties konden in kaart worden gebracht met behulp van proefdieronderzoek, waardoor er snel veilige vaccins op de markt gebracht konden worden. Daarnaast stellen de wetenschappers dat vaccinaties nog relatief eenvoudige ingrepen zijn, maar er ook veel complexere interventies zijn te danken aan proefdieronderzoek zoals immuuntherapie.
 

We kunnen nog niet zonder dierproeven

De Covid pandemie heeft ons gewezen op het feit dat we helaas nog moeten bouwen op dierproeven om onze gezondheid te waarborgen. Zelfs volgens Stichting Proefdiervrij is het nog te vroeg om zonder proefdieren te kunnen. Hopelijk zorgen de innovaties op het gebied van proefdiervrije onderzoeksmethoden de komende jaren zodat het gebruik van proefdieren, en daarmee het bijkomende dierenleed, uiteindelijk verleden tijd wordt.
 

Conclusie dierlijke ingrediënten en hulpstoffen in corona-vaccins

Helaas kunnen we vooralsnog over de Moderna- en Janssen-vaccins weinig concreets zeggen. Echter, als je toegang tot een vaccin hebt, ongeacht welke, is het aan te raden het aangeboden vaccin te accepteren. Het belang van volksgezondheid en het alternatief – een besmetting oplopen met mogelijke ziekte – is niet een pad dat je wilt volgen. De gevolgen van een SARS-CoV-2 corona-besmetting en het ziektebeeld van COVID19 kunnen heel heftig, langdurig en zelfs fataal zijn.

Bedenk je ook dat als je COVID19 oploopt er kans is dat je hiervoor behandeling nodig hebt. Alle medicatie is helaas op dieren getest en een groot deel van de medicatie bevat dierlijke ingrediënten. Ook is die medicatie een stuk minder natuurlijk voor ons lichaam dan hoe deze vaccins in ons lichaam een eiwit voor afweer laten maken [17].

Wil je meer weten over langdurige last van COVID19? Bekijk dan deze aflevering van Pointer (NPO). Zoek je steun bij Langdurige-Covid? Ga dan naar de website van C-Support of teken de petitie voor meer onderzoek naar langdurige covid (PASC).
 

Vegetarisch of veganistisch voedingspatroon preventief tegen corona?

Een recente studie onder ziekenhuismedewerkers heeft een 73% lager aantal van gemiddeld-tot-heftige COVID opnames geconstateerd bij mensen die een meer plantaardig voedingspatroon volgen in vergelijking met de respondenten die niet met dit voedingspatroon identificeren [18].
Let op: zij schrijven over “plant-based” voedselpatronen, maar hebben daar al een aantal categorieën samengevoegd. Dit gaat niet om uitsluitend een veganistisch of zelfs vegetarisch voedingspatroon.

Een gezonde leefstijl heeft positieve invloed op de weerstand en is altijd aan te raden. Echter – let op – het is géén heilige graal tegen virussen. Zeker het coronavirus met alle varianten laat een zekere willekeur zien voor wat betreft besmettelijkheid, symptomen en ziektebeeld. Als je meer wilt weten over gezondheid van vegetariërs, download dan gratis onze Factsheet 2, samengesteld door onze zeer ervaren voormalig Voedingskundige Sytske de Waart: vegetariers.nl/factsheets.
 

Bronnen

[1] www.hopkinsmedicine.org/henriettalacks/ 
[2] www.nu.nl/coronavirus/6123133/astrazeneca-benadrukt-dat-coronavaccin-geen-varkensbestanddelen-bevat.html
[3] www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/covid-19-vaccine-moderna-epar-product-information_nl.pdf
[4] www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-vaccinatie/soorten-coronavaccins/moderna
[5] www.hln.be/binnenland/zijn-de-coronavaccins-vegan-wetenschapsjournalist-martijn-peters-beantwoordt-uw-vaccinatievragen~a3138229/
[6] static.janssen-emea.com/sites/default/files/EMEA/PIL/EMEA-PL-0244.pdf?tracked
[7] www.nationalgeographic.nl/dieren/2020/11/waarom-een-coronavaccin-diepzeehaaien-nog-verder-in-het-nauw-zou-kunnen-drijven
[8] www.animalrights.nl/haaien-uitgeroeid-voor-vaccins-en-cosmetica
[9] nos.nl/collectie/13850/artikel/2360178-vaccin-van-sanofi-en-gsk-werkt-niet-goed-genoeg-bij-ouderen-ontwikkeling-vertraagd
[10] www.peta.org.uk/blog/vegans-covid-19-vaccine/
[11] https://www.volkskrant.nl/wetenschap/voor-elk-coronavaccin-worden-proefapen-gebruikt-zoals-chips-en-dip-wat-maken-zij-mee~bb2ec62f/
[12] https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierproeven/waarom-dierproeven-nodig-zijn
[13] https://proefdiervrij.nl/in-welke-sectoren-worden-proefdieren-gebruikt.
[14] https://proefdiervrij.nl/in-welke-sectoren-worden-proefdieren-gebruikt
[15] https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierproeven/alternatieven-voor-dierproeven
[16] https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-zonder-proefdieren-hadden-we-nu-geen-vaccin-tegen-het-coronavirus~bc8e13c7/
[17] plantbasednews.org/lifestyle/health/is-covid-vaccine-vegan/
[18] nutrition.bmj.com/content/early/2021/05/18/bmjnph-2021-000272
 

Dossier Zoönose

- Lees het gehele Dossier Zoönose -