Food for Thought: Geur en Kleur in de Megastal
Omwonenden van varkensstallen weten het maar al te goed: aan de productie van varkens zit een luchtje. Voor hen onaangenaam, maar hoe is dat voor de varkens zelf? En als geuren van invloed zijn op het wel en wee van varkens, hoe zit dat met kleuren?
Dit artikel verscheen eerder in LekkerVega Magazine, herfst 2023
Tekst: Dirk Jan Verdonk, directeur World Animal Protection en historicus
Tekst: Dirk Jan Verdonk, directeur World Animal Protection en historicus
In de stallen van de vee-industrie leven varkens boven een kelder gevuld met mest en urine. Het betekent dat ze permanent mestdampen inademen. Het meest funeste bestanddeel daarin: ammoniak. Het tast de ogen en longen aan van de dieren en leidt tot irritatie en pijnlijke ontstekingen. En ook natuurlijk: het stinkt. Maar vinden varkens dat ook? Gezien het feit dat varkens zijn toegerust met een gevoelig reukorgaan, laat het antwoord zich raden: jazeker. Onderzoek wijst uit dat als varkens de keus krijgen tussen ruimtes zonder en met ammoniaklucht, ze ervoor kiezen de meeste tijd in de meest schone ruimtes te verblijven.
Schrijnend dus dat varkens in de vee-industrie géén keus hebben en massaal aan ammoniakconcentraties zijn blootgesteld die hun welzijn aantasten. Want goede ventilatie kost geld, zeker bij hoge energieprijzen. Je zou zeggen: je moet wettelijk regelen dat dit niet meer mag. Maar hier wordt het nóg schrijnender. Dat ís namelijk wettelijk geregeld. Al in de vorige eeuw. De wet wordt echter decennialang onvoldoende nageleefd en gehandhaafd. Dierenorganisaties als Varkens in Nood en Wakker Dier hebben alles uit de kast gehaald om daar wat aan te doen – tot een rechtszaak aan toe – maar het probleem wacht nog altijd op een oplossing.
Sterker nog, het dossier is feitelijk een farce. Het duurt ruim vijftien jaar voor de overheid in 2015 eindelijk volmondig erkent dat wet en praktijk mijlenver uiteenliggen. Daarop volgt jarenlang onderzoek en daarop worden richtlijnen gebaseerd die het mogelijk moeten maken de wet te handhaven. Vervolgens blijkt dat die richtlijnen niet werken. En dus moet er nieuw onderzoek komen. Ook dat duurt jaren. Pas begin dit jaar kondigt toenmalig landbouwminister Piet Adema aan dat vóór de zomer het handhavingsprotocol zal worden ‘aangescherpt’ en ‘verduidelijkt’. Ik heb het nog niet gezien. (NB: het verwijderen van onaangename geuren is natuurlijk maar de helft van het verhaal. Idealiter zouden varkens een omgeving krijgen met allerlei geurtjes waar ze dol op zijn).
Dan kleuren. Bij mensen is tal van onderzoek uitgevoerd naar het effect van kleuren. Mensen voelen zich het meest senang in een groene omgeving. Een rode omgeving stimuleert, maar leidt ook af. In een witte omgeving schijnen mensen de meeste fouten te maken. Ongetwijfeld valt op dergelijk onderzoek van alles af te dingen, maar dat kleur invloed heeft op de stemming en gemoedstoestand van mensen, dát lijkt toch buiten kijf te staan. Het roept de interessante vraag op of dat ook niet voor varkens (en andere dieren) geldt.
Welnu, dáárover bestaat nauwelijks onderzoek. Niet gek misschien, want lang was de gedachte dat varkens kleurenblind zijn. Dat zijn ze niet, maar ze nemen kleuren wel anders waar dan mensen. Het schaarse onderzoek dat bestaat bevestigt dat ook voor varkens kleuren ertoe doen. Pools onderzoek uit 2016 bijvoorbeeld laat zien dat biggetjes aanmerkelijk meer tijd besteden bij een blauwe voerbak dan bij een gele (41 minuten per dag versus 28 minuten). Maar zoals dat gaat, niet het welbevinden van de dieren was voor de onderzoekers leidend, maar de productie. Zoals zij concludeerden: ‘Het gebruik van blauwe voerautomaten voor vleesvarkens draagt naar verwachting bij tot een hogere voeropname en kan dus leiden tot grotere gewichtstoename bij vleesvarkens.’
Geur en kleur in de megastal: voor de dieren van groot belang, maar ze staan in dienst van een zo goedkoop mogelijke productie. Geld stinkt immers niet.
Schrijnend dus dat varkens in de vee-industrie géén keus hebben en massaal aan ammoniakconcentraties zijn blootgesteld die hun welzijn aantasten. Want goede ventilatie kost geld, zeker bij hoge energieprijzen. Je zou zeggen: je moet wettelijk regelen dat dit niet meer mag. Maar hier wordt het nóg schrijnender. Dat ís namelijk wettelijk geregeld. Al in de vorige eeuw. De wet wordt echter decennialang onvoldoende nageleefd en gehandhaafd. Dierenorganisaties als Varkens in Nood en Wakker Dier hebben alles uit de kast gehaald om daar wat aan te doen – tot een rechtszaak aan toe – maar het probleem wacht nog altijd op een oplossing.
Sterker nog, het dossier is feitelijk een farce. Het duurt ruim vijftien jaar voor de overheid in 2015 eindelijk volmondig erkent dat wet en praktijk mijlenver uiteenliggen. Daarop volgt jarenlang onderzoek en daarop worden richtlijnen gebaseerd die het mogelijk moeten maken de wet te handhaven. Vervolgens blijkt dat die richtlijnen niet werken. En dus moet er nieuw onderzoek komen. Ook dat duurt jaren. Pas begin dit jaar kondigt toenmalig landbouwminister Piet Adema aan dat vóór de zomer het handhavingsprotocol zal worden ‘aangescherpt’ en ‘verduidelijkt’. Ik heb het nog niet gezien. (NB: het verwijderen van onaangename geuren is natuurlijk maar de helft van het verhaal. Idealiter zouden varkens een omgeving krijgen met allerlei geurtjes waar ze dol op zijn).
Dan kleuren. Bij mensen is tal van onderzoek uitgevoerd naar het effect van kleuren. Mensen voelen zich het meest senang in een groene omgeving. Een rode omgeving stimuleert, maar leidt ook af. In een witte omgeving schijnen mensen de meeste fouten te maken. Ongetwijfeld valt op dergelijk onderzoek van alles af te dingen, maar dat kleur invloed heeft op de stemming en gemoedstoestand van mensen, dát lijkt toch buiten kijf te staan. Het roept de interessante vraag op of dat ook niet voor varkens (en andere dieren) geldt.
Welnu, dáárover bestaat nauwelijks onderzoek. Niet gek misschien, want lang was de gedachte dat varkens kleurenblind zijn. Dat zijn ze niet, maar ze nemen kleuren wel anders waar dan mensen. Het schaarse onderzoek dat bestaat bevestigt dat ook voor varkens kleuren ertoe doen. Pools onderzoek uit 2016 bijvoorbeeld laat zien dat biggetjes aanmerkelijk meer tijd besteden bij een blauwe voerbak dan bij een gele (41 minuten per dag versus 28 minuten). Maar zoals dat gaat, niet het welbevinden van de dieren was voor de onderzoekers leidend, maar de productie. Zoals zij concludeerden: ‘Het gebruik van blauwe voerautomaten voor vleesvarkens draagt naar verwachting bij tot een hogere voeropname en kan dus leiden tot grotere gewichtstoename bij vleesvarkens.’
Geur en kleur in de megastal: voor de dieren van groot belang, maar ze staan in dienst van een zo goedkoop mogelijke productie. Geld stinkt immers niet.
Lees ook
'Korte Levens' in deze serie Food for Thought Zoönose, en de oplossing volgens de Vegetariërsbond
Consumptiecijfers aantallen dieren (Pdf)
Kalf bij Koe (campagne - teken de petitie!)
Wil je ook minder/geen dieren in de bio-industrie?
Help ons dan vegetarisch en plantaardig eten te promoten. Word lid en help mee nog meer mensen te helpen met de overstap naar minder vlees. Elke nieuwe vegetariër of veganist zorgt voor honderden dieren minder in de bio-industrie. Elke dag helpen we honderden mensen met hun keuze voor meer vega en minder dierenleed.
