Welzijn vissen belangrijk, niet alleen op Wereld Oceanen Dag

Door: Daniël Gerritsen, Expert Maatschappelijke Zaken en Voeding- & Gezondheidsdeskundige, met bijdrage van Freya Hiemstra
Laatst bijgewerkt: 8-6-2022

Bij dierenwelzijn denken mensen niet snel aan vissen. Twee keer per week vette vis was de aanbeveling van de Gezondheidsraad. Dat is nu één keer. De Vegetariërsbond ziet ook daar het bewijs niet voor. Het is de hoogste tijd dat deze nieuwe wetenschappelijke inzichten leiden tot de bescherming van vissen, zoals regels voor verdoofde slacht. Vandaag, op Wereld Oceanen Dag, nemen we het op voor het welzijn van vissen.

Update:
Duitse dierenrechtenactivisten filmden undercover hoe op de Noordzee
duurzame vis wordt gevangen en verwerkt.
(Video:) Zeedieren sterven gruweldood op ‘duurzame’ vissersschepen in Noordzee.

welzijn vissen artikel vegetariersbond wereld oceanen dag

Illustraties: Emma Ringelding [1]

Welzijn? Vissen voelen pijn

“Eet je dan óók geen vis?” – een vraag die vegetariërs vaak krijgen. Veel mensen noemen zichzelf al vegetariër, terwijl ze nog wél vis eten. Vaak wordt vis als laatste uit het voedingspatroon geschrapt, terwijl ook het lijden in de visindustrie van ongekende proporties is. Vissen hebben niet de aaibaarheidsfactor van koeien en varkens en daarom lijkt men vaak te vergeten dat ook vissen pijn voelen. Gelukkig produceert de wetenschappelijke sector steeds meer bewijs als het gaat om vissen: een groeiend aantal wetenschappelijk publicaties laat zien dat vissen emoties ervaren (1). Zo stelde bioloog Frans de Waal in zijn boek met de gelijknamige titel de vraag: ‘Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?’[2] (zie ook je lokale boekhandel).

Gigantische hoeveelheid vissen jaarlijks opgevist

De hoeveelheden vis die jaarlijks uit de zee worden gehaald zijn onvoorstelbaar groot. In 2015 werd wereldwijd 93,7 miljard kg vis gevangen en meer dan 106 miljard kg gekweekt (zie figuur 1 hieronder). Dat is in totaal 199,7 miljard kg vis – een moeilijk voor te stellen getal – en dat ieder jaar weer opnieuw.

Klik op de afbeelding voor een grotere, scherpere versie.

Figuur 1 : zeevoedsel productie: wild gevangen vis en aquacultuur, wereldwijd van 1960 tot 2015
Bron: Our World in Data [3]

Bij zowel wild als kweek lijden vissen

Het lijden van vissen is enorm bij zowel wildvangst als de gekweekte vis. De vissen die hun leven vrij rondzwemmen worden in netten uit het water getakeld waarbij ze vaak al hun lichaam beschadigen of door verdrukking doodgaan. Daarna worden ze levend ingevroren zodat ze langer ‘vers’ blijven. Er zijn geen regels voor het verdoofd slachten van vissen en dit gebeurt levend, tenzij vissen al eerder door verstikking of onderkoeling om het leven zijn gekomen. Het is een illusie dat je vissen die in het wild hebben geleefd met een gerust hart kan eten omdat het ‘diervriendelijk’ is. De manier waarop deze vissen aan hun einde komen is dusdanig gruwelijk dat er geen sprake is van diervriendelijkheid kan zijn. Om over alle onnodige bijvangst nog maar te zwijgen. Zo'n 40% van alle gevangen dieren is bijvangst en deze worden meestal dood terug in zee gegooid. Het leed van kweekvis is vergelijkbaar met dat van landdieren in de intensieve veehouderij: een heel leven lang (of kort – een zalm kan in het wild wel 16 jaar worden, maar bereikt in 2 jaar de ‘oogstgrootte’).

Maar vis is gezond toch, goed voor ons welzijn?

De gemiddelde consumptie van vis in Nederland ligt op zo'n 21,7 kg per persoon per jaar [4]. Dat ligt laag in Europese verhoudingen. Daan Kromhout, vice-voorzitter van de Gezondheidsraad, stelde in 2014 [5]:
‘Helaas eten we in Nederland nog steeds te weinig vis. Ik ben benieuwd of voedingsvoorlichters daar wat op weten te vinden, want het zou goed zijn als onze visconsumptie omhoog ging’.
Is het wel nodig om vis te eten? Kan een vegetarisch voedingspatroon ook volstaan? Wij bewijzen van wel.

dierenwelzijn vissen moet beter vindt Vegetariersbond

dierenwelzijn vissen moet beter vindt Vegetariersbond

Consumptie vis niet nodig voor onze gezondheid noch welzijn

Onze voedingskundige, Sytske de Waart, licht in Factsheet 2 van de serie Factsheets die de Vegetariërsbond samenstelt, toe:
“Het Voedingscentrum vindt, in navolging van de Gezondheidsraad, dat vegetariërs vis moeten eten. De Vegetariërsbond onderschrijft dit laatste beslist niet: de gezondheidsvoordelen van vis (een lager risico op hart-en vaatziekten) kun je ook halen door.., een volwaardig vegetarisch voedselpatroon tot je te nemen! Zegt óók de Gezondheidsraad."

Ook betreft Omega-3 vetzuren is visconsumptie geen verplichting. Die kan je ook met een plantaardig voedingspatroon binnen krijgen. In Factsheet 11 schrijft Sytske de Waart daarover:
“1. Neem dagelijks ruim voldoende plantaardige ALA-bronnen: lijnzaad(olie), chiazaad, walnoten, koolzaadolie en groene groenten. Bijvoorbeeld een handje lijn-of chiazaadjes bij je ontbijt, en walnoten in het handje gemengde (ongezouten) noten dat je al dagelijks moet eten.
2. Zwangere vegetariërs wordt aanbevolen dagelijks een (vegetarisch) DHA-supplement te slikken van 200-300 mg.”

Bekijk hier het totale overzicht van onze serie factsheets

Vis kwalijk voor gezondheid mens en planeet?

Er gaat wereldwijd zo’n 33 miljard van ons belastinggeld aan subsidie naar de visindustrie, terwijl massale overbevissing het hele ecosysteem verstoort. Daarnaast is het mogelijk ook zelfs kwalijk voor onze gezondheid. Volgens de populaire Netflix-documentaire Seaspiracy zo'n 70% van de plastic vervuiling in de zee afkomstig is van visnetten. Het plastic in de zee lost langzaam op en kleine deeltjes zijn terug te vinden in vissen. Zorgwekkend is dat er nu ook microplastics in menselijk bloed zijn aangetroffen, publiceerde onderzoek van de VU in januari (van 2022) [6]. Nóg zorgwekkender is dat deze bij driekwart (!) van de deelnemers geconstateerd zijn. Wat dit met onze gezondheid doet is nog niet bekend, maar goed kan het niet zijn...

Milieuvervuiling visindustrie en CO2-opslag

Vette vis staat nog altijd in de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum en heeft daarmee een gezond imago. Gezond ten opzichte van vlees. Het zou dus goed zijn als Nederlanders vaker vlees zouden vervangen voor vis, maar als we naar de argumenten hierboven kijken, dan kunnen we net zo goed géén vis eten.

Zeker als je naast het dierenleed en de vraagtekens bij de gezondheid van vis, óók nog de schade meeneemt die de visindustrie aan de planeet achterlaat. Wetenschappelijk onderzoek in gepubliceerd in Nature in 2021 schat dat het vissen met sleepnetten schade aan de bodem brengt waarbij net zo veel CO₂ wordt uitgestoten als door de hele luchtvaart [7]!

Of één van de onderwerpen die in de populaire Netflix-documentaire Seaspiracy aangehaald wordt, zoals dat zo'n 70% van de plastic vervuiling in de zee afkomstig is van visnetten, massale overbevissing het hele ecosysteem verstoort of dat er miljarden van ons belastinggeld aan subsidie naar deze industrie gaan [8].

Ook vissers lijden - welzijn arbeiders vaak ver te zoeken

Dat is nog niet alles. In de visindustrie wordt veel gedwongen arbeid verricht. Door overbevissing moeten de schepen steeds verder op zee om genoeg te vangen. Hierdoor zijn ze vaak jaren van huis. Het NPO-programma Gefileerd liet in hun 4e aflevering de pijnlijke waarheid zien hoe mensen, vaak arbeidsmigranten, gedwongen werken (moderne slavernij noemen ze het zelfs), mishandeld worden en soms zelfs worden vermoord in de visindustrie [9].

Wereld Oceanen Dag

Vandaag, 8 juni, is het Wereld OceanenDag. Schone zee krijgen we door minder te vissen. Het snelst wordt er minder gevist als we stoppen met vis eten. Voor niet iedereen is dat natuurlijk mogelijk, maar voor ons wel.

Bronnen:

[1] www.emmaringelding.com
[2] https://www.youbedo.com/boeken/zijn-we-slim-genoeg-om-te-weten-hoe-slim-dieren-zijn-9789046707227
[3] ourworldindata.org/seafood-production
[4] www.fao.org/faostat/en/#data/FBS
[5] edepot.wur.nl/324620
[6] www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160412022001258
[7] www.nature.com/articles/s41586-021-03371-z
[8] Documentaire Seaspiracy (Netflix, 2021): https://www.netflix.com/nl/title/81014008
[9] Gefileerd (NPO, 2020)