De toekomst van ons eiwit

Intro

Dit artikel is onderdeel van ons dossier over wereldvoedselverdeling.
De kern van dit dossier:

De wereldbevolking kan gevoed worden middels vegetarische en vooral plantaardige voeding. Vleesconsumptie is niet nodig voor het volgen van een gezond voedingspatroon - zelfs ongewenst, want vlees is een inefficiënte manier van voeden.
Er gaat namelijk maar liefst 1/3e van het wereldwijd geproduceerde graan naar het voeren van vee dat op zijn beurt weer bestemd is voor vleesproducten. De hoeveelheid vlees die je van dat graan terugkrijgt, is slechts een gemiddelde 10%.

Verlagen van de vleesconsumptie en de transitie naar een meer plantaardige voedingswijze is een verantwoordelijkheid van ons allemaal: consumenten, bedrijven, organisaties in de zorg- en voedingssector, ngo's en ook van de overheid.

Heb je een vraag of suggestie over de inhoud, wil je samenwerken of heb je andere feedback? Mail dan naar servicedesk@vegetariers.nl

Door: Daniël Gerritsen, Maatschappelijke Profilering en Voeding- & Gezondheidsexpert van de Vegetariërsbond
Laatst bijgewerkt: 05-01-'23

Steeds meer vegetarisch en veganistisch eten is de trend die blijft. Elke dag vlees eten is zeker niet meer van deze tijd. Niet alleen start-ups, maar zelfs de grootste vleesverwerkers maken tegenwoordig ook vleesvervangers. De supermarkten zijn er als de kippen bij en breiden er hun schappen voor uit: de verkoop van 2022 steeg tot 210% ten opzichte van 2017 [1]! De smaak en structuur wordt steeds verfijnder. Zo zeer zelfs dat niemand meer vlees hoeft te eten, maar kan dat ook?

over toekomst van dierlijke en plantaardige eiwitten

Tekort aan lokale productie van grondstoffen voor vleesvervangers

Met de eiwittransitie zet de Nederlandse overheid in op een verschuiving van consumptie van hoofdzakelijk dierlijke eiwitten naar plantaardige. Een heel goed idee, want het eten van dierlijk eiwit is o.a. erg inefficiënt, waarover verder in het artikel meer is te lezen. Één van de plantaardige eiwitbronnen die erg in trek is zijn de vleesvervangers. Vleesvervangers zijn bijna allemaal gebaseerd op soja-eiwit. Er zijn wat boeren in Nederland die deze boon telen, maar 70% van de eiwitconsumptie van de EU-landen wordt nog geïmporteerd [2].

Duurzaamheid probleem bij import van grondstoffen voor vleesvervangers

Het coronavirus en de wereldwijde klimaatverandering doen ons nog eens kritisch naar globalisering kijken. Een lokale oplossing is nodig voor ons tekort in eiwitproductie, want de huidige situatie is niet duurzaam. In The Protein Cluster zitten ondernemers in plantaardig eiwit bij elkaar. Daar delen ze hun ontwikkelingen digitaal met elkaar. De Vegetariërsbond was daar natuurlijk ook bij.

Innovatie in lokale grondstoffen voor vleesvervangers

Favabonen (tuinbonen), quinoa, algen, schimmels, bladeren van de Moringa-boom of het overgebleven blad van suikerbiet. Zij kunnen de oorsprong zijn voor de komende generatie vleesopvolgers. De één nog malser dan de ander. En allemaal voornamelijk vanuit lokale duurzamere productie dan de sojaboon.

Meer lezen over de smaak en prijs van vleesvervangers?

Plantaardig betekent niet altijd gezonder

Voor onze gezondheid zijn de ontwikkelingen van vleesvervangers minder duurzaam. Veel vleesvervangers zijn te zout en hoge consumptie van ultra-bewerkte producten verhoogt de kans op ziekten als kanker, hart- en vaatziekten, diabetes type-2 en overgewicht. Dat betekent niet dat vlees wél gezond is, want ook dat is zout en hoge consumptie verhoogt de kans op dezelfde ziekten.

Innovatieve eiwitbron niet de toekomst

Is een futuristische eiwitbron, zoals vleesopvolgers (inclusief kweekvlees en insecten), dan wel de toekomst? De Vegetariërsbond vond antwoord bij het 'The Nature of the Protein Transition' webinar: er wordt namelijk al een hoop eiwit geproduceerd over de wereld. Om in de toekomst voor 9 miljard mensen aan de gemiddelde behoefte van 50g eiwit per persoon per dag te voldoen is 175M ton eiwit nodig. Een hoeveelheid die in 1965 al geproduceerd werd. Vandaag der dag wordt er ongeveer 3x zo veel eiwit geproduceerd als dat de mondiale bevolking in de toekomst nodig zal hebben [3]!

Afb. 1: eiwitconsumptie in Europa, met blauwe lijn als gemiddelde behoefte, dierlijke consumptie in het rood, plantaardige consumptie in het groen [3]

De mondiale voedselverdeling als probleem én oplossing

Hoge-inkomenslanden consumeren een veel grotere hoeveelheid eiwit dan dat ze nodig hebben. In Europa wordt ongeveer twee keer zo veel eiwit gegeten als de dagelijks aanbevolen hoeveelheid (zie afb. 1 hierboven), terwijl in 1/3^e van de Afrikaanse landen de gemiddelde eiwitconsumptie onder de aanbevolen hoeveelheid ligt. Waarschijnlijk is het eiwittekort onder de gehele Afrikaanse bevolking zelfs groter, omdat de beschikbaarheid van voedsel niet gelijkmatig verdeeld is. Daarnaast is 1/5^e van het wereldwijd totaal geproduceerde eiwit (108M ton) slachtoffer van voedselverspilling [3]. Ook gaan er veel grondstoffen, waaronder eiwit, verloren door de omzetting van plantaardige voeding naar dier (zie afb. 2 hieronder). Als we dierlijke eiwitten vaker laten staan, meer voor plantaardig kiezen én iets bescheidener worden in onze algehele inname, dan is er meer dan genoeg eiwit voor iedereen.

Eiwit efficientie van vlees en zuivel productie

Eiwit efficientie van vlees en zuivel productie

Afb. 2: eiwitefficiëntie van vlees- en zuivelproductie [4]

Plantaardig eiwit acceptatie hoger dan dierlijk

Om inzicht te krijgen in hoe er minder vlees geconsumeerd kan worden vergeleek de WUR de acceptatie van consumenten van verschillende alternatieve eiwitbronnen, ten opzichte van vlees [5]. Hieruit blijkt dat consumenten plantaardige eiwitbronnen sneller accepteren dan dierlijke alternatieven, zoals insecten of kweekvlees. Peulvruchten, zoals bonen en linzen, komen als beste uit het onderzoek. Redenen waarom consumenten hiervoor kiezen zijn: bekendheid, gezondheid, duurzaamheid en sociale acceptatie. Alle plantaardige eiwitbronnen worden breder geaccepteerd dan dierlijke alternatieven voor vlees.

Wie weet wat de toekomst ons voor eiwitbron zal brengen? Ik houd het bij verse peulvruchten, noten en af en toe eens een vleesvervanger, om de toekomst te proeven.